Opšti pregled
Ekonomski prioriteti Bosne i Hercegovine na prvom mjestu vide ubrzanje procesa evropskih integracija, također u svjetlu napretka postignutog 2022. (dodjela statusa kandidata za ulazak u Evropsku uniju) i 2024. (odluka EU da otvori pristupne pregovore). U ovoj perspektivi, strukturne reforme koje imaju za cilj poboljšanje efikasnosti tržišta rada, promovisanje razvoja dinamičnog i konkurentnog privatnog sektora i efikasnije upravljanje resursima stavljaju se na vrh ekonomskih prioriteta zemlje. Izbori monetarne i fiskalne politike Bosne i Hercegovine u ovom historijskom trenutku snažno su uvjetovani posljedicama pandemijske krize i sukoba u Ukrajini (smanjenje inflacije, redefinisanje lanaca vrijednosti).
Regionalna i multilateralna ekonomsko-trgovinska integracija
Bosna i Hercegovina je 2008. godine zaključila Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SSP) sa EU, koji reguliše bilateralne odnose i sa ekonomskog i komercijalnog stanovišta. Počevši od 2022. godine, EU je počela da razvija sopstveni Plan rasta za Zapadni Balkan, kao alat za podsticanje investicija u regionu i promovisanje integracije zemalja regiona u jedinstveno tržište čak i prije ulaska u Uniju.
Korištena valuta (bosanskohercegovačka konvertibilna marka – skraćeno BAM ili KM) je vezana za euro po fiksnom kursu (1 euro = 1,95583 KM).
U ovoj fazi procesa pristupanja Evropskoj uniji, Bosna i Hercegovina sarađuje sa ostalim zemljama Zapadnog Balkana u okviru tzv. Berlinskog procesa, koji predstavlja komplementarni aspekt integracije Bosne i Hercegovine i Zapadnog Balkana u EU.
Nakon Samita u Trstu 2017. i Samita u Sofiji 2020. godine, zemlje zapadnog Balkana počele su raditi na izgradnji zajedničkog regionalnog tržišta, s ciljem promicanja oporavka nakon pandemijske krize kroz veću integraciju na regionalnom nivou i dalje približavanje regije evropskom jedinstvenom tržištu u četiri ključna područja: trgovina, investicije, digitalnom sektoru i industriji i inovacijama.
Bosna i Hercegovina je također zaključila Centralnoevropski sporazum o slobodnoj trgovini (CEFTA), zajedno sa drugim zemljama Zapadnog Balkana, također uključenim u proces stabilizacije i pridruživanja. Cilj CEFTA-e je dalja liberalizacija trgovine u regionu, potpuno eliminisanje svih trgovinskih barijera i priprema budućih država članica za članstvo u Evropskoj uniji.
Bosna i Hercegovina je također zaključila Centralnoevropski sporazum o slobodnoj trgovini (CEFTA), zajedno sa drugim zemljama Zapadnog Balkana, koje su također potpisnice SSP-a sa EU. Cilj CEFTA-e je dalja liberalizacija trgovine u regionu, potpuno eliminisanje svih trgovinskih barijera i priprema budućih država članica za članstvo u EU.
Nadalje, sve članice CEFTA-e, uključujući Bosnu i Hercegovinu, potpisale su sporazume o slobodnoj trgovini sa Evropskom asocijacijom za slobodnu trgovinu (EFTA), koju čine Švicarska, Norveška, Island i Lihtenštajn.
Članstvo i aktivno učešće u multilateralnim organizacijama, kao što je Svjetska trgovinska organizacija (WTO), ostaje jedan od ključnih ciljeva spoljnotrgovinske politike Bosne i Hercegovine, koja i dalje učestvuje na sastancima WTO kao zemlja posmatrač.
Bosna i Hercegovina je potpisnica sporazuma o slobodnoj trgovini sa Turskom i učestvuje u preferencijalnim trgovinskim sistemima sa SAD, Japanom, Novim Zelandom, Ruskom Federacijom, Kazahstanom, Bjelorusijom i Iranom.
Italija – Bosna i Hercegovina
Ekonomski odnosi između Italije i Bosne i Hercegovine su se vremenom ukorijenili kako zahvaljujući njihovoj geografskoj blizini, tako i komplementarnosti njihovih ekonomskih sistema.
U Bosni i Hercegovini, zemlji sa 3,3 miliona stanovnika (na osnovu najnovijih dostupnih zvaničnih podataka, koji se odnose na popis iz 2013.) i nominalnim BDP-om u 2023. godini od 25,4 milijarde eura (izvor: Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine), Italija je drugi najveći trgovinski partner nakon Njemačke; od 2021. godine Italija je glavni dobavljač Bosne i Hercegovine. Glavni italijanski proizvodi koji se izvoze u Bosnu i Hercegovinu su oni u kojima se tradicionalno ističe proizvodnja Made in Italy: tekstil, odjeća, koža i galanterija, mašine i prehrambeni proizvodi.
Što se tiče izvoza iz Bosne i Hercegovine, u odnosu na posebno snažan rast u prethodne dvije godine, izvoz u Italiju je u posljednje vrijeme doživio pad. Italija se 2023. godine, međutim, pozicionirala kao peto odredišno tržište za bosanskohercegovačku robu.
Prema preliminarnim podacima Centralne banke Bosne i Hercegovine, tok stranih direktnih investicija u periodu januar-juni 2023. godine iznosio je 533 miliona eura (+30,4% u odnosu na isti period 2022. godine). Vodeći sektor u privlačenju SDI ostaju finansijske usluge, a slijede telekomunikacije i trgovina na veliko. Ova tri sektora zajedno pokrivaju oko 40% ukupnih SDI (izvor: Agencija za promociju stranih ulaganja – FIPA). Italija je također doprinijela ovim rezultatima: tok neto SDI iz Italije u Bosnu i Hercegovinu u 2022. godini iznosio je 132 miliona eura, prema podacima Banke Italije; prema istom istraživanju, stanje investicija iz Italije u Bosnu i Hercegovinu iznosilo je 430 miliona eura (u 2014. ova vrijednost iznosila je 140 miliona eura; bez blagog smanjenja zaliha u vezi sa pandemijskom krizom, ovo je vrijednost je u stalnom porastu tokom posljednje decenije).
Između 80 i 100 italijanskih kompanija investiralo je u Bosnu i Hercegovinu, uglavnom u sektor čelika, obuće, odjeće i drveta. Formula proizvodnje u ime trećih lica na koju je povezano nekoliko srednjih i malih italijanskih kompanija takođe je veoma raširena. Konačno, italijansko prisustvo u bankarskom sektoru je posebno značajno: grupe Intesa Sanpaolo i Unicredit zapravo predstavljaju stub stabilnosti i trajno zauzimaju sam vrh na rang listi koja se odnosi na bankarski sektor. Što se tiče tercijarnog sektora, u toku je snažna ekspanzija IT sektora, uz podršku EU kao dio podrške digitalnoj tranziciji Zapadnog Balkana na njihovom putu ka evropskim integracijama. Nadalje, zahvaljujući svom istorijskom, kulturnom i prije svega naturalističkom naslijeđu, turistički sektor Bosne i Hercegovine ima snažan razvojni potencijal. U ovom sektoru Italijanska agencija za razvojnu saradnju (AICS) finansira i implementira projekte koji imaju za cilj zaštitu ove baštine i podsticanje razvoja održivog turizma, kao i podršku projektima u poljoprivredno-prehrambenom i ruralnom razvoju.